Zamki Szkocji - Blackness

Zamki Szkocji - Zamek Blackness

Położony na skalistym wybrzeżu malowniczego estuarium Firth of Forth, około 10 kilometrów na wschód od historycznego Linlithgow, Zamek Blackness bywa nazywany „okrętem, który nigdy nie wypłynął w morze” („the ship that never sailed”). Ta intrygująca nazwa wzięła się z charakterystycznego kształtu warowni przypominającego kadłub statku oraz z jej bliskiego kontaktu z linią brzegową. Mimo że łączy w sobie surowy urok średniowiecznego szkockiego zamku z krajobrazem wybrzeża, historia Blackness jest dużo bardziej fascynująca i burzliwa, niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka.

Od rodowej siedziby do twierdzy państwowej

Początki Blackness Castle sięgają XV wieku, kiedy to był on własnością wpływowego rodu Crichtonów. Warownia szybko zyskała na znaczeniu jako twierdza o strategicznym położeniu – strzegła bowiem szlaków wodnych prowadzących do Edynburga i Stirling. Bliskość Firth of Forth sprawiała, że zamek mógł skutecznie kontrolować ruch statków handlowych i wojennych, stając się tym samym kluczowym punktem w obronie szkockiego wybrzeża.

Z czasem jednak, po upadku rodu Crichtonów, zamek przeszedł we władanie korony i zaczęto go wykorzystywać jako arsenał oraz więzienie dla osób wysoko urodzonych. W XVI wieku pełnił rolę oficjalnej państwowej fortecy, w której trzymano istotnych więźniów politycznych. Dodatkowo, w kolejnych stuleciach modernizowano go pod kątem artylerii, co uczyniło z Blackness jedną z najważniejszych fortyfikacji Szkocji.

Pierwsze, co rzuca się w oczy, to masywne mury wzniesione ze szarego kamienia. Potężne wieże tworzące zarys „dziobu” oraz „rufy” zamku dodatkowo wzmacniały obronność – dawały szerokie pole ostrzału i utrudniały wrogom podejście od strony morza. Okalające fortyfikacje były wielokrotnie przebudowywane, dostosowując się do postępu w sztuce wojennej.

Centralna wieża Blackness, która służyła za donżon (czyli główną wieżę obronną), była także siedzibą garnizonu oraz magazynem broni. Jej grube mury i niewielkie okna stanowiły doskonałą ochronę przed atakami artyleryjskimi, a system korytarzy i krętych schodów dodatkowo utrudniał zdobycie twierdzy potencjalnym najeźdźcom.

Od XVI do XVIII wieku zamek był wykorzystywany przez szkocką koronę do przetrzymywania więźniów politycznych – zarówno tych związanych z wewnętrznymi spiskami, jak i jeńców wojennych w konfliktach z Anglią czy Francją. Jako że Blackness był trudny do zdobycia i otoczony wodą, uchodził za jedną z najbardziej „nieprzyjaznych” dla więźniów lokacji w Szkocji.

W XIX wieku, kiedy rola zamku jako fortecy uległa osłabieniu, Blackness przekształcono w magazyn amunicji oraz ekwipunku wojskowego. Mimo że oficjalnie zaprzestano wówczas więziennych funkcji, potężne mury i surowe wnętrza wciąż przypominały o mrocznej przeszłości i dramatycznych losach, jakie spotykały tamtejszych osadzonych.

Obecnie Zamek Blackness należy do organizacji Historic Environment Scotland i jest dostępny do zwiedzania. Jego interesujące wnętrza, urokliwe widoki na zatokę oraz bogata historia przyciągają miłośników szkockich warowni z całego świata. Słynny „okręt”, cumujący od setek lat na brzegu Firth of Forth, pojawił się w kilku produkcjach filmowych, w tym w popularnym serialu Outlander (gdzie „zagrał” Fort William), a także w filmach poświęconych historii Szkocji, jak Mary Queen of Scots.

Dla turystów cenną atrakcją jest możliwość wspinaczki na mury i wieże, skąd rozciąga się rozległa panorama na zatokę, a przy sprzyjającej pogodzie widać nawet słynne mosty na rzece Forth. Historycy i miłośnicy średniowiecza mogą natomiast podziwiać tu zachowane elementy oryginalnego systemu obronnego oraz ślady po późniejszych przebudowach.

Ciekawostki i legendy

• Nazwa „Blackness” wywodzi się nie tylko od ciemnego koloru murów, ale i od wioski o tej samej nazwie, położonej tuż obok zamku.
• Ze względu na kształt twierdzy, niesie się legenda, że Zamek Blackness jest „wielkim kamiennym okrętem”, który nigdy nie wypłynął, bo go „zakotwiczyły” mury od strony lądu.
• W przeszłości mówiło się, że w lochach zamku straszą dusze niesłusznie skazanych więźniów. Nocne wycie wiatru i szum morskich fal potęgowały tylko wrażenie, że budowla „żyje” i wciąż skrywa swoje sekrety.
• Podobno w XVI wieku niektórzy mieszkańcy wioski Blackness trudnili się przemytem i zamek często służył im za „tarcze ochronną”. Osłona fortyfikacji mogła ułatwiać transport towarów drogą wodną.

Jeśli planujesz odwiedzić Zamek Blackness, najlepiej wybrać się samochodem lub skorzystać z komunikacji lokalnej – znajdując się mniej więcej między Edynburgiem a Stirling, można go łatwo wkomponować w trasę między tymi miastami. Na miejscu udostępniono parking i punkt informacyjny, gdzie można zakupić bilety wstępu i broszury historyczne.

Na zwiedzanie warto przeznaczyć około dwóch godzin, zwłaszcza jeśli chcesz spokojnie obejrzeć wszystkie kondygnacje zamku oraz delektować się widokiem na Firth of Forth. W chłodniejsze dni zabierz ze sobą ciepłą odzież, bo wiatr od morza potrafi dać się we znaki nawet wiosną i latem. Nie zapomnij też o aparacie fotograficznym – surowe, kamienne mury na tle wzburzonego morza stanowią wymarzone tło do klimatycznych zdjęć.

Zamek Blackness to prawdziwy skarb szkockiego dziedzictwa – surowy i majestatyczny, bogaty w opowieści o królach, przemytnikach i więźniach, którzy mieli nieszczęście trafić do tej niezdobytej warowni. Niegdyś najważniejszy punkt obronny na wschodnim wybrzeżu i mroczny symbol władzy, dziś stanowi nie lada gratkę dla miłośników historii, architektury i filmowej Szkocji. Jeśli fascynuje Cię magiczna aura starych twierdz, Blackness Castle na pewno znajdzie się wysoko na Twojej liście zamków do odwiedzenia.